Voor dit rapport hebben onze collega’s vijftien interviews gehouden met leidinggevende personen in de vastgoedsector. Hierbij is gebruik gemaakt van een vragenlijst met open en gesloten vragen, welke tijdens afzonderlijke interviews zijn toegelicht en besproken.
De inzichten zijn verdeeld over vier thema’s:
- Macro-economische ontwikkelingen – vergrijzing, immigratie, regeldruk en geopolitieke spanningen blijven de sector uitdagen: zaken als vergrijzing en immigratie bepalen de uitdagende woningopgave, terwijl de sector ook onder druk staat door een (zeer) ongunstig regelgevingsklimaat en geopolitieke spanningen, hetgeen realisatie van deze ambitieuze opgave onder druk zet. In het bijzonder het gebrek aan stabiel beleid en toegenomen (financierings- en bouwkosten)kosten en remt innovatie en verduurzaming af.
- ESG strategie & rapportage – ondanks de storm die over de sector raast blijft focus op ESG onverminderd hoog: de focus op blijft, ondanks politieke veranderingen en uitdagende marktomstandigheden. In toenemende mate wordt ook geaccepteerd dat er grote kosten komen kijken bij het naleven van ESG omdat wordt ingezien dat het nuttig en nodig is. Ook organisaties die er nog niet toe verplicht zijn, hebben rapportage over duurzaamheid ( CSRD) hoog op de agenda staan. Maatregelen die klimaatmitigatie aanpakken, worden door de hele sector als must-have gezien, terwijl financiers en investeerders ook al klimaatadaptatie integreren.
- Digitalisering & innovatie – veel focus op eigen innovatie en inzet van (AI-)technologie, terwijl sector zichzelf als conservatief blijft betitelen: Artificial Intelligence (AI) heeft grote potentie en er wordt verwacht dat dit een enorme impact gaat hebben. De sector onderschrijft dit en experimenteert veel, alleen is er nog geen consensus over de (beste) toepassing hiervan. Dit is ook opvallend, gezien deelnemers aan het onderzoek de sector over het algemeen als traditioneel beschouwen, terwijl ze zichzelf als innovatief bestempelen. Met name lijken technologische veranderingen traag op gang te komen vanwege een beperkte verander- en innovatiecultuur.
- Transacties, financiering & renteontwikkeling – anticipatie door de sector op gestegen rente zorgt voor beperkt stopzetten van projecten. Gestegen rente nog niet (volledig) doorberekend in vastgoedwaarden: de afgelopen maanden zijn er weinig projecten on-hold gezet omdat er steeds meer is geanticipeerd op de stijgende rente. Dit is echter nog niet volledig terug te zien in de vastgoedwaarderingen, terwijl deze hogere rente wel een grote impact hebben op het aantal transacties en op het type investeringen van institutionele beleggers. In aanvulling spreken ondervraagden uit dat schaal steeds belangrijker wordt en dat we veel samenvoegingen zullen zien van bedrijven in de bouw- en ontwikkelingssector.
