Το 2017 ήταν καλύτερη χρονιά για την KPMG με βάση τα οικονομικά της στοιχεία και την ανάπτυξη των εργασιών της σε σύγκριση με την προηγούμενη διετία 2015-2016;

Το 2017 όντως ήταν καλύτερο από τα προηγούμενα δύο χρόνια για κάποια τμήματα της εταιρείας μας και αυτό οφείλεται όχι τόσο πολύ στην καλυτέρευση της οικονομίας, αλλά ως αποτέλεσμα συγκυριακών δεδομένων. Για παράδειγμα είχαμε κερδίσει μια μεγάλη δουλειά η οποία άλλαξε ριζικά τα δεδομένα της χρονιάς. Παρόλα αυτά θα έλεγα ότι το 2017 είχε κάποια σημάδια καλυτέρευσης σε σχέση με τα προηγούμενα δύο χρόνια και αυτό πιστεύω οφείλεται σε μια φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων. Δηλαδή μετά από πολλά χρόνια ύφεσης αναγκαστικά κάποια από τα μέτρα που πάρθηκαν στα χρόνια αυτά αρχίζουν τώρα να αποδίδουν.

Ποια εικόνα έχετε σχηματίσει από τους πελάτες σας για τον επιχειρηματικό χάρτη στην Ελλάδα το 2017; 

Ότι ισχύει για εμάς ισχύει και για τον επιχειρηματικό χάρτη γενικότερα. Δηλαδή τα μέτρα που είχαν ληφθεί στο παρελθόν και η κόπωση που προήλθε από την ύφεση αναγκάζουν τις επιχειρήσεις να δραστηριοποιηθούν σε τομείς που είχαν αμελήσει γιατί χωρίς κάποιες τέτοιες επεμβάσεις δεν θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη δραστηριότητα τους. Νέες ουσιαστικές επενδύσεις όμως, με εξαίρεση τον κλάδο του τουρισμού, δεν έχουμε δει στην Ελλάδα και οι πελάτες μας συνεχίζουν να αναζητούν εργασίες στο εξωτερικό ή και μεταφορά τους στο εξωτερικό. Οι ξένοι δε, συνεχίζουν να μην προτιμούν την Ελλάδα για ουσιαστικές επενδύσεις.

Εκτιμάται ότι το 2017 και πολύ περισσότερο το 2018 και το 2019 θα γίνουν πιο εμφανή τα σημάδια ανάκαμψης για τις ελληνικές επιχειρήσεις;

Φοβάμαι ούτε το 2018 δεν θα δούμε σημαντική ανάκαμψη γιατί δεν έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα για να δημιουργήσουν αυτή την ανάκαμψη δηλαδή επενδύσεις. Όποια ανάκαμψη εμφανιστεί θα είναι αποτέλεσμα των γεγονότων που προαναφέραμε. Δηλαδή επενδύσεις που οι υφιστάμενες επιχειρήσεις αναγκαστικά πρέπει να πραγματοποιήσουν για να μπορούν να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους και όχι νέες επενδύσεις οι οποίες θα φέρουν την ανάπτυξη. Όσον αφορά το 2019 είναι δύσκολο για οποιοδήποτε να προβλέψει τι θα συμβεί με τα σημερινά δεδομένα. Παρόλα αυτά πιστεύω όμως ότι το 2019 θα συνεχίσει λίγο πολύ όπως και το 2018 ίσως όμως και χειρότερα ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν οι εκλογικές διαδικασίες και το κλίμα που θα επικρατήσει. Ανάκαμψη και συνεπώς ανάπτυξη θα δούμε μόνο αν πραγματικά αποφασίσουμε να πάρουμε όλα τα μέτρα που είναι αναγκαία για να προσελκύσουμε επενδύσεις.

Ποιο είναι το σχέδιο ανάπτυξης της KPMG για το τρέχον οικονομικό έτος;

Το σχέδιο ανάπτυξης της KPMG για το τρέχον έτος είναι όπως και τα προηγούμενα χρόνια, δηλαδή αμείλικτη προσήλωση στην παροχή υπηρεσιών υψίστης ποιότητας, ένα εργασιακό περιβάλλον το οποίο να ενθαρρύνει τους ανθρώπους μας να συνεχίσουν να παράγουν και να παίρνουν ευχαρίστηση από αυτό που κάνουν. Σαφέστατα η συνεχής επιδίωξη νέων πελατών είναι εκ τον ουκ άνευ στον ελληνικό χώρο και όταν εμφανιστεί κάποιος δυνητικός ξένος επενδυτής θα προσπαθήσουμε να βρεθούμε δίπλα του για να μπορέσουμε να κατοχυρώσουμε νέες εργασίες. Μέσα σε αυτό το φάσμα των δραστηριοτήτων κάνουμε πάρα πολλά πράγματα, όπως μια συνεχή παρουσίαση στα τεκταινόμενα και τα επιχειρηματικά δεδομένα της χώρας, προσπαθώντας να βοηθήσουμε τους πελάτες μας μέσα από την υφιστάμενη κατάσταση, είτε αυτά αφορούν νομοθετικές αλλαγές είτε επιχειρηματικές. Για παράδειγμα η νέα ευρωπαϊκή οδηγία για τα προσωπικά δεδομένα που έχει εφαρμογή από το Μάιο του 2018 είναι εν πολλοίς άγνωστη, παρόλο που επηρεάζει δραματικά τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη μη συμμόρφωση. Εμείς εδώ και πολύ καιρό προσπαθούμε με κάθε τρόπο να αναδείξουμε τα σημαντικά προβλήματα και τις αλλαγές που θα απαιτηθούν, μάλιστα σε μεγάλη έκταση, στις διαδικασίες των πελατών μας και στα μηχανογραφικά τους συστήματα ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν και να αποφύγουν τα βαριά πρόστιμα για τη μη συμμόρφωση στον κανονισμό.

Πιστεύετε ότι οι επιχειρήσεις εξήλθαν πιο δυνατές και με μεγαλύτερη θωράκιση από την πολυετή ύφεση;

Σίγουρα αυτές που επέζησαν είναι σήμερα πολύ πιο θωρακισμένες και ευέλικτες από ότι ήταν πριν την ύφεση. Αυτές που όντως κατόρθωσαν να συνεχίσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τη δραστηριότητά τους και ιδιαίτερα αυτές που στράφηκαν στις εξαγωγές ή και δημιούργησαν θυγατρικές ή άλλους τρόπους επιχειρείν στο εξωτερικό νομίζω ότι θα παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας. Προϋπόθεση  για να παραμείνουν ισχυρές είναι να μπορέσει η Ελλάδα να τους προσφέρει ένα θεσμικό, νομικό και φορολογικό πλαίσιο, ίσο ή και καλύτερο από αυτό που ισχύει στις άλλες χώρες, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα. Είναι σίγουρο ότι χωρίς τέτοιες αλλαγές και ιδιαίτερα στο φορολογικό πλαίσιο, η ανάπτυξη ή η προσέλκυση νέων επενδύσεων που αποτελεί το μοναδικό τρόπο ανάπτυξης, δεν θα επιτευχθεί στον αναγκαίο και επιθυμητό βαθμό.

Θεωρείτε ότι θα ξαναγραφεί τα επόμενα χρόνια ο επιχειρηματικός χάρτης της Ελλάδας μετά τη λαίλαπα των 3 μνημονίων;

Είμαι ένας απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι δεν υπήρχε λαίλαπα μνημονίων. Τα μνημόνια τα «φέραμε» εμείς στην Ελλάδα με τις πράξεις ή τις παραλείψεις μας και ήταν δυστυχώς αναγκαία η επιβολή τους από το εξωτερικό, διαφορετικά δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα είχε πτωχεύσει από το 2010 και μετά και ο μόνος λόγος που δεν είδαμε την πραγματική, τρομερή, επίπτωση της πτώχευσης είναι γιατί βρήκαμε κάποιους να μας δανείσουν χρήματα και να μας αναγκάσουν να πάρουμε μέτρα για να μπορούμε να ξεφύγουμε από τις παλιές μας πρακτικές. Με την πάροδο αυτών των ετών ύφεσης και προσαρμογής σίγουρα ο χάρτης της Ελλάδας θα είναι διαφορετικός. Κατά πόσο αυτό θα μας οδηγήσει προς το καλύτερο ή το χειρότερο θα εξαρτηθεί από εμάς και πόσα από τα αναγκαία και σωστά μέτρα θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε ή αν θα επιστρέψουμε στα μέτρα που μας έφεραν στην πτώχευση.

Σε προσωπικό επίπεδο ποιο ήταν το σπουδαιότερο μήνυμα που έχετε λάβει από την πρωτοφανή σε εύρος και διάρκεια ύφεση της Ελλάδας;

Το πιο σημαντικό για μένα είναι να αντιληφθείς τι έκανες λάθος και τι σε οδήγησε στην ύφεση. Στη συνέχεια να λάβεις όλα τα μέτρα που απαιτούνται για να διορθώσεις την κατάσταση και να θέσεις το σχέδιο δράσης για το μέλλον με τρόπο και με διαδικασίες ώστε να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος. Τα Μνημόνια κατά κάποιο τρόπο, όχι απόλυτο αλλά σημαντικό, μας έδωσαν αυτόν τον χάρτη των αλλαγών που πρέπει να υιοθετήσουμε και να συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε για να μπορέσουμε να βγούμε οριστικά από την ύφεση.